Prix: Genomineerde

Ter gelegenheid van de 85^ste editie van de “Foire Agricole de Libramont” (België) werd het publiek verwelkomd in een uniek paviljoen, de “Nautile Sylvestre”. Het paviljoen is het embleem geworden van “Demo Forest”, het tweejaarlijkse evenement gewijd aan de bosbouw.

Het houten paviljoen doet denken aan een totempaal en is de eerste structurele toepassing van koud gebogen CLT-panelen. De constructie is het resultaat van een samenwerking tussen architectenbureau Art & Build en ontwerpbureau Saïse Design, in samenwerking met studiebureau Ney + Partners/WOW (structuur) en de industrieel LTS / Wood Shapers / CFE.Het thema van deze editie: “Wie zal morgen onze steden bouwen? “was de ideale gelegenheid om het architectonisch potentieel te verkennen van de ontmoeting tussen de traditionele bosbouwsector en de digitale tools die steeds vaker in de bouw worden gebruikt.

De Nautile Sylvestre werd gebouwd om een centrale plaats in te nemen op Demo Forest en werd geïnstalleerd in de buurt van Bertrix. Het gebouw is een duidelijk en overtuigend bewijs dat houtbouw een goed alternatief kan zijn voor de traditionele bouw, zowel wat de ecologische voetafdruk betreft als voor de kringloopeconomie.

Op dat vlak onderscheidt de Nautile Sylvestre zich door zijn formele vooringenomenheid en stelt hij de hedendaagse normen in vraag. Een innovatief paviljoen dat nieuwe formele perspectieven opent op het gebruik van hout in hedendaagse constructies, en in dit geval op het hergebruik van panelen in CLT (Cross Laminated Timber).Een beeld geven zonder het te vervormen. Icoon en vlaggendrager van de Belgische bosbouwsector, is deze structuur met zijn geometrische vormen niet erg spraakzaam en toch welbespraakt, kinderlijk en tegelijk totemistisch en ze past perfect in het landschap.

Door de poreusheid en de interactie met de bezoeker wordt deze schijnbare eenvoud langs binnen meervoudig en rijkelijk, waar de volumes een bijna baarmoederlijke sfeer creëren. 

Omdat het een mobiel paviljoen is, is het gebouw niet onderworpen aan de stedenbouwkundige voorschriften.

Stelt u zich een loft voor die volledig uit hout opgetrokken is en 3,5 meter hoog op grote boomstammen rust, zodat op de grond plaats vrijkomt. Via een luik komt u naar binnen in deze groene woning waarin u onder de sterrenhemel slaapt en tussen het gebladerte van de buitenlucht geniet.  Dankzij de grote glaspartijen en het terras op het dak voelt u zich helemaal opgenomen in het bos.

De Treeloft, met een oppervlakte van 57 m², heeft 2 slaapkamers en 67 m² terras. Door de ramen met spiegelglas gaat de woning perfect in de omgeving op en wordt de privacy van de bewoners gewaarborgd, zonder ook maar iets af te doen aan de natuurbeleving.

Het Frans Masereel Centrum is een creatieve plek gewijd aan de grafische kunsten en is ook een kunstenaarsresidentie waar tot twintig artiesten kunnen verblijven. Het ligt in Kasterlee, op zo’n 60 km van Antwerpen. Het is een kwalitatieve werkomgeving met beperkingen en werd in 1968 door de Belgische architect Lou Jansen gebouwd. Onze opdracht is om het centrum uit te breiden naar het zuiden met een nieuw paviljoen van 400 m². Dit paviljoen zal gebruikt worden als expositieruimte en zeefdrukwerkplaats. Deze taak vereist dat we zowel aandacht hebben voor de architecturale kwaliteiten van het bestaande centrum als dat we uitkijken naar de nieuwe mogelijkheden ervan. Het project is geen ode of kritiek. We hebben vooral gezocht naar rijke en complementaire relaties met de bestaande omgeving en naar manieren om de ruimte rondom het nieuwe paviljoen te voorzien van nieuwe mogelijkheden.

Het bestaande centrum heeft een zeer eenvoudige geometrie, een koepel. Met dit gegeven als uitgangspunt werd het ontwerp voor het nieuwe paviljoen ook samengesteld uit twee eenvoudige vormen: een glazen cilinder en een kegelvormig dak. Door de vorm op verschillende plaatsen uit te snijden, ontstaan er verschillende ruimtes.

De glazen cilinder verbindt de binnenruimte visueel met het prachtige open landschap van de omgeving. Doordat hij de natuurlijke omgeving eromheen weerspiegelt, verdwijnt de glazen cilinder terwijl er gevelwanden verschijnen. De holle figuren gevormd door de bakstenen muren zijn als een Vlaamse huizenrij en zijn analoog aan de typisch residentiële omgeving van het bestaande centrum en het Vlaamse landschap. Binnenin het centrum wordt met deze uitsparingen een machikado gevormd, een intersectie tussen verschillende ruimtes.

Het centrum biedt een kwalitatieve omgeving voor reflectie, experiment en artistieke creatie. De ligging op het Vlaamse platteland biedt een perfecte plaats voor een retraite uit het stadsleven. Een beetje zoals de MacDowell Colony of het Black Mountain College, brengt het centrum kunstenaars uit de stad samen in een afgezonderde, landelijke omgeving. Het project probeert de geografische inplanting van het centrum te benutten door het omringende landschap te integreren in de dagelijkse beleving van artistieke creatie of bezoek. Het centrum is geen galerij in de stad die men in 10 minuten kan bezoeken. Het is cruciaal om de naburige voorzieningen te integreren in de beleving ervan.

De muren snijden in de oorspronkelijke cirkel een reeks van zes ruimtes en zes tuinen in. Deze operatie maakt het mogelijk om verschillende activiteiten en atmosferen naast elkaar te laten bestaan. Terwijl de zes ruimtes op een centraal punt samenkomen, vormen de zes tuinen onafhankelijke ruimtes, elk met hun eigen kenmerken. Elke tuin is geplaatst tussen twee programma’s, met iets andere verhoudingen, een andere atmosfeer en een ander gebruik. Ze hebben allemaal twee bakstenen gevels en zijn naar het landschap toe open.

De bestaande kwaliteiten van de site als fijnmazig netwerk van trage wegen, open doorzichten, niveauverschillen en pittoreske vergezichten, vormen het uitgangspunt voor de nieuwe basisschool met sport- en cultuurzaal. Tegelijkertijd wordt de toegankelijkheid van de site vergroot en hiermee die van het volledige dorp: het bestaande bouwblok wordt afgewerkt en de huidige publieke paden worden doorgetrokken en geaccentueerd.

Door de sport- en cultuurzaal te positioneren aan de zijde van de hoofdweg doorheen het dorp, toont dit volume zich aan zijn ruime omgeving en benadrukt het hiermee zijn nieuwe kernfunctie in het dorp, zonder het kleinschalige karakter te verliezen.

De gebouwen zijn als paviljoenen op en in de helling van de Dijlevallei geïntegreerd.

Tussen de verschillende paviljoenen ontstaan pleintjes en groene speelruimten voor de school en de buurt. De sport- en eetzaal van de school doen tegelijkertijd dienst als sport- en cultuurzaal voor de buurt. Een gelijktijdig gebruik door school en buurt is mogelijk door de indeling in verschillende met elkaar verbonden paviljoenen. De site als nieuw centrum speelt zo een belangrijke rol in het sociale leven van het dorp en daarbuiten. Als cluster van paviljoenen rond pleintjes en groenruimten, creëert het als typologie een aanzet voor andere ontwikkelingen langsheen de hoofdweg, alsook de nog te bouwen sociale woningen die de aangezette landschappelijke structuur verder zullen invullen.

Het domein is geen afgesloten geheel. De paviljoenen staan opgesteld naast en op de kruising van twee publieke voetwegen dwars over de site. Wat schijnbaar een obstakel is, is in het ontwerp net als sterkte ingezet. Eén van de voetwegen loopt door het schoolgebouw heen. Het schoolgebouw vormt een brug die toelaat de publieke voetwegen open te houden zonder het schoolgebeuren te verstoren. Deze zachte routes verbinden de site met de omliggende wijken.

De verzonken paviljoenen met een sterk uitgewerkt dakenlandschap, maximaliseren de interactie tussen de groene omgeving en het schoolgebeuren en tonen zich als betekenisvolle, nieuwe, publieke accenten.

Ze houden een meerwaarde in voor hun omgeving:

• Door kernversterking met veel aandacht voor landschapsbeheer dankzij de landschappelijke inbedding;
• Door extra voorzieningen te creëren in de dorpskern ten dienste van de gemeenschap.;
• Door een kwalitatieve verdichting op een onregelmatige kavel binnen het dorpsweefsel, dankzij de voorafgaande opmaak van een masterplan door het ontwerpteam waarin naast een basisschool met sport- en cultuurzaal ook plaats gemaakt werd voor sociale woningen;
• Door in te zetten op duurzame mobiliteit: geen autoverkeer tot dichtbij en zeker niet op de site, maar parkeerplaatsen gegroepeerd vlak bij bushaltes aan de rand, verbonden via de voetwegen tot in het hart van de site, een ruime overdekte fietsenstalling onder één van de schoolpaviljoenen aan de toegang tot de site. De veilige verbindingen via trage voetwegen, op maat van zowel kind als volwassene;
• Door voldoende groene ruimte te voorzien en veel waterdoorlatende verharding voor de speelplaatsen;
• Door een flexibele & multifunctionele planorganisatie te voorzien op verschillende gebruiksmogelijkheden & toekomstige evoluties in o.a. het onderwijs, zonder ingrijpende

aanpassingen, tevens worden de ruimtes efficiënter gedeeld door meerdere gebruikers en daardoor maximaal benut.

Het hoofdkantoor van het stedelijk onderwijs is centraal gelegen aan de Leiengordel, een van de belangrijkste stedenbouwkundige structuurelementen en verkeersaders van de stad.

Het gebouw behelst een publieke laag met onthaal, vergaderzalen en refter. Samen met de kantoren en de parking zorgen zij voor het samenbrengen van alle diensten van het stedelijk onderwijs.

De renovatie bestaat uit enkele heldere ingrepen: het vergroenen en deels ontpitten van het binnengebied met een nieuwe daktuin op de bestaande parking.

Het behoud van de bestaande ruwbouw met een nieuwe, duurzame gevel in licht geanodiseerde aluminiumplaten geeft uiting aan het publieke karakter van het gebouw in de context van de Leien. Het dak kreeg een nieuw kroonstuk, uitgerust met publieke vergaderzalen die optimaal kunnen genieten van de vergezichten.

De structuur van het bestaande hoofdvolume en zelfs een belangrijk deel van de beeldwaarde in het binnengebied bleven behouden.

Parking:

De bestaande parking aan de achterzijde van het gebouw werd heraangelegd om aan de bestaande normen te voldoen. Ze werd tevens voorzien van natuurlijk daglicht en aangename groendaken voor het personeel.

Penthouse:

De bestaande, technische dakverdieping werd vervangen door een nieuw kroonstuk voor het gebouw. Dit werd uitgerust met collectieve functies met zicht op de stad.

De wijk Malem is bij velen gekend dankzij de zeer typerende tuinwijkarchitectuur van begin jaren 50 – witte baksteen, blauw gesmoorde dakpannen en groene voortuinen.

Centraal in deze rustige, uniforme wijk ligt het gerenoveerde schoolgebouw.

Na ongeveer 20 jaar leegstand werd de school nieuw leven ingeblazen als uitbreiding van de nabijgelegen basisschool ‘het eiland’.

Het bestaande schoolgebouw werd gerenoveerd met behoud van de typerende elementen en een uitzuivering van het geheel. 

De indeling werd heringericht tot een toegankelijk geheel en de zolderruimte werd omgebouwd tot polyvalente atelierruimte. Op deze manier kan de beschikbare ruimte maximaal benut worden.

Daarnaast werden de verschillende bijgebouwen vervangen door een kwalitatieve uitbreiding.  De voornaamste functies (refter en overdekte speelplaats) worden onder een houten luifelstructuur ondergebracht. De bijkomende functies zijn lineair georganiseerd naast het gebouw. Zo blijft een grote speelplaats over.

Basisschool het Eiland streeft ernaar een brede school te zijn waardoor een groot deel van het gebouw ook polyvalent ingezet moet worden.  Onder de luifel ontstaat hierdoor een veelzijdige en uitnodigende ruimte. Zowel de speelplaats, de refter als de atelierruimte kunnen volledig afgesloten worden voor gebruik door externen.

Ook de reeds aanwezige samenwerking tussen de school en de aanpalende kerk (herbestemd tot ‘Circusplaneet’) zal dankzij de renovatie versterkt worden. 

De ontwerpteams van beide gebouwen onderhouden een constante dialoog om de renovatie van het kerkgebouw en de aanleg van de speelplaats op elkaar af te stemmen.

Waar de kerk momenteel als aanvullende polyvalente ruimte gebruikt wordt door de school, zal in de toekomst een wisselwerking in beide richtingen ontstaan.

Door deze verschillende lagen van interactie slaagt het vernieuwde gebouw er zowel esthetisch als functioneel in een meerwaarde te betekenen voor de omgeving. 

De renovatie en uitbreiding van het gebouw creëert een dialoog tussen heden en verleden dankzij het respect voor de typerende kenmerken en een eenduidige, toegevoegde structuur.

De waarde van architectuur draait niet louter om het gebouw op zichzelf. De gevoelswaarde ervan is minstens even belangrijk: de spirit van het gebouw, de dynamiek, de meerwaarde voor de omgeving. Zowel het materiële als het immateriële bepalen de meerwaarde van architectuur.

Elmer Noord is een door Kind & Gezin vergunde en gesubsidieerde kinderopvang, sinds 2004 gesitueerd in Schaarbeek, Vooruitgangstraat 317, aan de rand van de Noordwijk. Destijds werd het bestaande rijhuis, met bel-etage en sous-sol, samen met de achterbouw in gebruik genomen als kinderopvang, maar het aantal vragen naar opvang overstijgt reeds jaren het aanbod. De aankoop in 2016 van het aanpalende gebouw, Vooruitgangstraat 319,  maakt het mogelijk om een verhoging van de kinderopvangcapaciteit te verwezenlijken, om de toegankelijkheid te verhogen en de organisatie van de bestaande kinderopvang te optimaliseren en te verruimen met verschillende sociale voorzieningen.

Met de uitbreiding van de werking stijgt de tewerkstelling van 12 naar 25 medewerkers. Elmer werkt aan opleiding en tewerkstelling van laaggeschoolden en verwacht ook een verdubbeling van het aantal mensen dat een traject naar kwalificatie tot “Begeleider in de kinderopvang” kan doorlopen. Deze mensen krijgen toegang tot de arbeidsmarkt.

Ook door het inzetten op urgentie-opvang kunnen ouders eenvoudig ingaan op een jobaanbieding. Vaak is het vinden van kinderopvang op korte termijn de drempel om een job aan te nemen. Elmer Noord zet in op gemeenschapsvorming binnen een inclusieve benadering. Door naar de kinderopvang te komen ervaren de ouders zich gesteund in de opvoeding van hun jonge kinderen. Zo kunnen ze participeren aan het maatschappelijk leven. Daarnaast wordt er actief ingezet op publiek toegankelijke sessies waar ouders met jonge kinderen de kans krijgen elkaar te ontmoeten in het kader van laagdrempelige activiteiten. De werking van Elmer wordt door een gecoördineerd aanbod een echt referentiepunt voor jonge ouders uit de buurt en wil een brug slaan tussen de verschillende culturen en de verschillende belangen die eigen zijn aan het stedelijke spanningsveld in het sociaal-culturele milieu rond de site.

De architectuur van het gebouw is eenvoudig en sober, maar tracht de poëzie te vinden in het omgaan met utilitaire materialen en het creëren van een warme, uitnodigende en vertrouwde omgeving. Zo is hout in al zijn toepassingen als basismateriaal gekozen om de structurele logica van het bouwen en het functioneel afwerken en inrichten van de ruimtes vorm te geven. Het gebouw wenst zich bescheiden ten dienste te stellen van een unieke educatieve visie, gericht op mensen en kinderen die op zoek zijn naar een kwaliteitsvolle en stimulerende omgeving. Zowel met peuters en kinderen als met ouders, begeleiders en bezoekers gaat het gebouw een dialoog aan die de ontwikkeling  van elk individu mee wil ondersteunen vanuit een specifieke architecturale context.

Door de herbouw van de twee gesloten bestaande achterbouwen tot één nieuwe, lichtrijke uitbreiding met aandacht voor de open ruimte is er meer begroening mogelijk gemaakt. De patio en tuin worden voorzien van levend groen en vergroten de buitenbeleving. Deze groene ruimtes worden maximaal ingezet bij de interne werking, maar worden ook regelmatig opengesteld naar kinderen en ouders uit de buurt, die niet over een eigen, veilige buitenruimte kunnen beschikken. De grenzen tussen binnen- en buitenruimte zijn zo minimaal mogelijk gehouden. Ook het licht hellend groendak en de grote plantenbakken op de terrassen zorgen voor een interessant aandeel aan groen in het project en vergroten de biodiversiteit in het binnengebied. Deze vormgeving zorgt voor een significante meerwaarde voor het binnengebied en de aangrenzende gebouwen (woningen en kantoren).

De beschikbare bouwoppervlakte is beperkt, maar door een goede samenwerking met het beleid is deze maximaal benut kunnen worden met respect voor de stedenbouwkundige voorwaarden met betrekking tot de perceelsgrenzen (lichten en zichten).  Door de nieuwe achterbouw in te richten als een compact volume op twee bouwlagen, kon het programma verwezenlijkt worden met voldoende vrije ruimte voor buitenbeleving, groenaanplantingen en de mogelijkheid tot het creëren van lichtrijke en ruimtelijk interessante leefgroepen met maximale gevelopeningen, zonder gevaar voor rechtstreekse inkijk en oververhitting door de zon.